Dvodnevna konferencija   Rani srednji vek na Centralnom i Istočnom Balkanu  održana je 25. i 26.11. 2021.  u Svečanoj sali Srpske akademije nauka i umetnosti, u okviru programa saradnje između SANU i Bugarske akademije nauka (BAN).

Jedna od učesnika konferencije bila je i Dušanka Veselinov, arheolog   u Zavoduza zaštitu spomenika kulture Grada Novog Sada. Dušanka Veselinov je prezentovala  svoj rad Prilozi proučavanja ranosrednjovekovnih naselja i grobalja na južnom obodu Karpatskog basena. Rezultati zaštitnih arheoloških istraživanja u Novom sadu i njegovoj okolini, u periodu od 2010-2015. godine.  

U ime predsednika SANU, akademika Vladimira S. Kostića, uvodnu reč dao je dopisni član ove institucije dr Vujadin Ivanišević, koji je istakao da konferencija predstavlja prvi u nizu susreta arheologa i istoričara iz Srbije i Bugarske.

Dosadašnja istraživanja pokazala su da proces oblikovanja ranosrednjevekovnog društva na Centralnom i Istočnom Balkanu predstavlja regionalni fenomen, sa jasnije izraženim sličnostima u oblastima srpskog i bugarskog Podunavlja, budući da je nakon pada ranovizantijske granice i povlačenja Carstava u ranom 7. veku, ova oblast ulazila  u  okvire rane bugarske države, naseljene pretežno slovenskim stanovništvom. Uz to, za uobličavnje umetničko-zanatskih tradicija bila su značajna i zračenja vizantijske, kasnoavarske i mađarske kulture. Sličnosti se zapažaju u konceptu naseljavanja (reokupaciji antičkih tvrđava i zasnivanje sela otvorenog tipa), kao i u običajima vezanim za pogrebne prakse ( prilaganje keramičkih posuda i sahranjivanje sa određenim predmetima), te u nekim elementima materijalone kulture i tehnologije ( grnčarija, nakit), navodi se u saopštenju SANU.

Kako se dodaje, konferencija sa učešćem arheologa i istoričara iz Srbije i Bugarske posvećena temama ranog srednjeg veka omogućuje širu debatu koja će dopriniti jasnijem sagledavanju određenih fenomena i njihovih manifestacija na Balkanskom poluostrvu i odgovoriti na pojedina važna pitanja prošlosti Balkana, koja čine tačke povezivanja zajednica i kultura na tom prostoru.

Konferencija za novinare  je održana  u petak, 22. 10. 2021. godine, u prostorijama Zavoda za zaštitu spomenika kulture Grada Novog Sada, sa početkom u 12 časova.

Povod je održavanja konferencije o kulturnom nasleđu i njegovom značaju za lokalnu zajednicu Šta nasleđe znači za nas, u kulturnoj stanici Svilara, 25.10.2021. godine, u organizaciji udruženja Almašani, Mreže Faro konvencije Saveta Evrope, Zavoda za zaštitu spomenika kulture Grada Novog Sada i Kulturna stanica Svilara. Konferencija je  imala međunarodni karakter i svoja iskustva na zaštiti i korišćenju kulturnog nasleđa predstavili su stručnjaci iz različitih delova Evrope i Srbije.

Krst se nalazi unutar granica evidentirane celine Stari majur, dobra koje uživa prethodnu zaštitu.

Prvi podatak o postajanju krsta na ovoj lokaciji nalazimo na Uporednom planu Tvrđave, Hornverka i grada Petrovaradina iz 1750. godine pukovnika J.Steigera. Današnji krst podignut je o trošku Katarine Piler 1926. godine umesto starog drvenog krsta iz 1816. godine. Funkcija mu je bila da štiti žitelje Petrovaradina od vremenskih nepogoda i zla.

Podignut je na četvorougaonoj betonskoj bazi, sa ogradom od kovanog gvožđa. Gabaritom i oblikovanjem nalikuje krstovima koji se nalaze u sklopu Staromajurskog groblja na Trandžamentu, Novomajurskog groblja i ispred crkve kod svetog Roka. Izrađen je od betona , završno obrađen u veštačkom kamenu. Figura Hrista izrađena je od lima i farbana, pričvršćena gvozdenim klinovima, kao i pločica sa natpisom INRI koja se nalazi iznad.

Krst je bio veoma oštećen sa jasno izraženim otklonom od vertikalne ose, koji se kretao od baze samog krsta iznad postamenta gde se uočavalo veliko oštećenje na samoj granici loma, sa popucalim i odvojenim delovima spoljne obloge i degradiranim betonskim jezgrom. Pukotine su prisutne i na samom postamentu, i to različitog stepena.  Polazište većine pukotina su gvozdeni ankeri koji su usled korozije prouzrokovali naprsnuća spoljne obloge,  što je omogućilo prodor vode u samu strukturu krsta i dalje destruktivno delovanje mraza. Spojnice između elemenata krsta su bile degradirane. Uočljivo je i prisustvo  mahovine i lišajeva kao i zaprljanja usled atmosferskih uticaja. Figura Hrista je sa vidnim oštećenjima u vidu ulubljenja i perforacija. Svi gvozdeni elementi su bili korodirani i zaprljani.

Osnovno konzervatorsko-restauratorsko opredeljenje je očuvanje autetičnosti ukupnog arhitektonskog korpusa, gabarita, svih konstruktvnih i dekorativnih elemenata, originalnog materijala i celokupnog likovnog izraza.

Projekat je izrađen u skladu sa uslovima Zavoda za zaštitu spomenika kulture Grada Novog Sada i uz saglasnost Zavoda. Nadzor nad radovima je takođe vršio Zavod.

Spomenik je demontiran i konzervatorsko-retauratorski radovi su obavljeni u radionici. Statička sanacija je izvedena korišćenjem metoda kojima je izvršena konsolidacija i stabilizacija celokupnog sklopa. Uklonjene su naslage čađi, masnoće od smoga i druge nečistoće, lišajevi i mahovina sa spomenika.

Ograda je restaurirana i spomenik je po završetku radova montiran na prvobitno mesto.

Obnova krsta u Ulici patrijarha Rajačića

Obnova krsta u Ulici patrijarha Rajačića

Obnova krsta u Ulici patrijarha Rajačića

Obnova krsta u Ulici patrijarha Rajačića

U utorak, 6 aprila 2021. godine, sa početkom u 12,00 sati, Zavod za zaštitu spomenika kulture Grada Novog Sada je organizovao  obeležavanje 80-godišnjice početka napada nacističke Nemačke i njenih saveznika na Kraljevinu Jugoslaviju.

Obeležavanje je  održano  u Kisačkoj ulici, kod broja 62, na mestu na kom je 6 aprila 1941. godine, mitraljirana iz nemačkog aviona pogrebna povorka. Prema dosadašnjim saznanjima,  tada je stradalo 12 civila koji su se nalazili u povorci (11 žena i 1 dete). Na mestu stradanja Zavod je postavio spomeničko obeležje. Pomen stradalima održalo je sveštenstvo Srpske pravoslavne opštine novosadske,  prisutnima su se obratili Dalibor Rožić, član Gradskog veća za kulturu, Zoran Knežev, hroničar Novog Sada, Lazar Prodanović sin jedne od žrtava i mr Siniša Jokić, direktor Zavoda za zašti. Tom prilikom, Dalibor Rožić, član Gradskog veća za kulturu, je ukazao na značaj negovanja istorijskog nasleđa i kulture sećanja. Direktor Zavoda za zaštitu spomenika kulture Grada Novog Sada mr Siniša Jokić pojasnio je šta se dogodilo u Kisačkoj ulici 6. aprila 1941. godine.

Tog dana grupu naših sugrađana koja se kretala ka Almaškom groblju, ispraćajući kovčeg napala je nemačka avijacija. Oni su se avionima spuštali nisko i vršili likvidaciju mitraljeskom paljbom po našim sugrađanima koji su išli na pogreb. Prema dostupnoj dokumentaciji utvrdili smo da je tada poginulo dvanaest osoba, među njima i dete od dvanaest godina, a oko 20 je ranjeno. Mi smo uspeli da ovaj događaj istražimo i predočimo javnosti, postavljajući spomen ploču sa imenima stradalih, a sve u cilju da se ovakvi zločini nikada ne zaborave i ne ponove – rekao je mr Siniša Jokić.

Spratna kuća u Zmaj Jovinoj 6 sagrađena je verovatno tokom prve polovine  XIX, sedamdesetih godina XX veka urađena je rekonstrucija objekta, kada je vraćen jedan od mogućih izgleda. Deo je prostorno kulturno-istorijske celine Staro jezgro Novog Sada.

U okviru  projekta Konzervatorsko restauratosrski radovi na obnovi uličnih fasada i krovova u Petrovaradinu i Novom Sadu XII faza – Partija 3  izvedeni su radovi na kompletnoj obnovi fasade (zidarski, gipsarski, molersko farbarski radovi), kao i obnova prozora, oluka i dela krova.

Radovi su  trajali u preiodu od 25.01.2021. godine, do 08.03.2021. godine.

Konzervatorsko-restauratorski radovi na obnovi kapije u dvorištu Akademije umetnosti  započeti su 1.marta 2021. godine  i rok za njihovo izvođenje je 90 radnih dana od uvođenja u posao. Radovi obuhvataju: pripremne, izolaterske, zidarske, limarske, stolarske, molersko-farbarske i razne radove.

Današnji objekat  adaptiran  je 1964. godine po projektu Đorđa Tabaković za potrebe Akadimije.  Arhitekta se potrudio da i pored prilagođavanja  zgrade novim potrebama sačuva njen osnovni izgled  na taj način  je  do danas  očuvan   osnovni korpus objekta  iz 1841.godine.

Priča o objektima koji su postojali na ovom mestu vraća nas  u prvu polovinu 18.veka. „Špitalj“ ili „Ubogi dom“ za beskućnike i bolesne na ovom mestu   je bila skromna prizemna kuća. Vladika Visarion Pavlović dobio je 1741. dozvolu da podigne bolnicu ali o njoj nema podataka sve do 1748. godine.  Kuća je  građena od čvrstog materijala sa četiri sobe i dve kuhinje čija je vrednost procenjena na 3394 forinte. Tokom vremena ova zgrada je više puta obnovljana i prepravljana. Proširena je 1803. kupovinom kuće Dimitrija Mijatovića. Zaslugom Marije pl. Stanisavljević i trgovca Marka Popovića dozidan je sprat 1841, tako da je sa novodobijenim prostorom omogućen smeštaj sto bolničkih kreveta. Bolnica nije stradala 1849. godine, a  i pored sprovedene preadaptacije za novu namenu u osnovnom korpusu ostala je neizmenjena.

Jednospratna zgrada je izduženom pravougaonom osnovom postavljena na uličnu regulaciju. Uz desnu bočnu stranu je kratka ograda sa dva masivna stupca, na prolazu ka Trgu Marije Trandafil. U zaleđu je dvorište omeđano visokim zidom sa monumentalnom baroknom kapijom, gde se graniči sa portom Nikolajevske crkve. Na fasadi iz Ulice Đure Jakšića je niz od jedanaest osa prozora u malterskim okvirima i ravno obrađene površine, bez dekoracije. Na soklu nema podrumskih otvora, fasada je bez kordonskog venca a na tavanskom nadzitku izostali su otvori. Ulaz, postavljen na desnu bočnu fasadu, vodi u hol sa dugačkim hodnikom ka dvorištu i prostorijama u nizu prema ulici. Na sredini prizemlja je stepenište za sprat. Pruska kapa, kao svodna konstrukcija nad prizemljem, autentični je graditeljski sloj iz vremena proširenja i nadogradnje objekta. Na dvorišnom zidu su polukružni otvori.

Na masivno zidanoj kapiji sa polukružnim ulazom su jednostavni plitki pilastri, profilisani luk sa završcem, a iznad horizontalno postavljena ploča na kojoj je dominantna atika barokne konture, flankirana volutama. Identične volute, samo nešto većih dimenzija, postavljene su i na zidanu ogradu i prislonjene uz gornji deo kapije. Drvena krila izvedena letvama u karakterističnom slogu i luneta u radijalnom, moguće da su vremenom menjani.